O ZESPOLE
Wieś Kocudza położona w powiecie
Janów Lubelski należy do najciekawszych kulturowo i historycznie miejscowości
województwa lubelskiego. Źródła historyczne oraz ludowe przekazy wiążą ją z
osadnictwem tatarskim z czasów Ordynacji Zamojskiej. Bogata spuścizna kulturowa
Kocudzy potwierdza jej własną niezwykle ciekawą tradycję. Specyficzna gwara,
cechy antropologiczne odróżniają tę wieś od innych nie tylko w powiecie
janowskim, ale również w województwie lubelskim. Bardzo duża aktywność
kulturalna społeczności to zespoły śpiewaczo – obrzędowe, solistki śpiewaczki,
twórcy ludowi kontynuujący tradycje rękodzieła ludowego.
Przykładem jest zespół „Jarzębina” pochodzący z miejscowości Kocudza koło
Janowa Lubelskiego, założona
przez Irenę Krawiec przy Gminnym Ośrodku Kultury w 1990 roku, która
odsłania, w jaki sposób może jeszcze istnieć kultura ludowa, budząca podziw u
znawców w kontynuowaniu tak dobrze zachowanym repertuarem własnej wsi, i
poczucie przynależności do własnej ziemi i swoich korzeni. W „Jarzębinie” są
ludzie, dla których owo silne powiązanie z własną ziemią i własnymi tradycjami
sprawia, że obok pracy w zespole, wyjazdów na festiwale, równie ważne, jeśli
nie najważniejsze jest bycie u siebie, pielęgnowanie tradycji naszych ojców. Przez 26 lat istnienia zespołu przewinęło się ok. 30 osób,
z czego do dzisiaj wytrwale działają: Janina Oleszek (1934), Lucyna Jargiło
(1952), Janina Dyjach (1942), Monika Jargiło(1979), Beata Oleszek(1976),
Aleksandra Papierzańska (1996). Źródłem bogatego repertuaru zespołu jest
głównie tradycja ustna, w tym przekazy rodzinne, ale także stare zapisy i
nagrania archiwalne, tzw. zeszyty z tekstami religijnymi oraz oczywiście druki
i śpiewniki nabożne. W naturalny sposób śpiewaczki używają unikalnej miejscowej
gwary, w trosce o oryginalne tempo, godność i styl.
Na szczególną uwagę zasługują
unikalne pieśni pogrzebowe i wielkopostne, które wyniosły zespół do czołówki
zespołów śpiewaczych. To unikalne tempo zarejestrowały ekipy badawcze z
Poznania i z Warszawy w latach 30. i 50. XX w. (nagrania na płytach
decelitowych znajdują się w Polskiej Akademii Nauk, na ich podstawie powstała
praca prof. Anny Czekanowskiej – "Pieśni biłgorajskie". Śpiewy
zachowały żywotność do obecnych czasów i wykonywane są jednogłosowo, pełnym
polnym głosem, z bogatym zdobnictwem, z wpływami orientalnymi (wieś od XVII
wieku zamieszkiwało wielu Tatarów, a w pobliżu silne było osadnictwo wołoskie),
wpływami chorału gregoriańskiego, czy chorału wschodniego (bliskość cerkwi).
Szczególne miejsce w działalności
zespołu zajmuje przygotowanie i opracowanie widowisk. Przypominają one życie
dawnej wsi, zgodne z kalendarzem natury, dawne zwyczaje. W ciągu ostatnich 25
lat zespół podjął się także inscenizowania dawnych zwyczajów, obrzędów czy
nawet dawnych zajęć w gospodarstwie, wszystko z zachowaniem dużej wierności
rekwizytów i scenografii. W tej dziedzinie "Jarzębina" zapisała się
znacznymi osiągnięciami w postaci takich widowisk, jak "Wesele
kocudzkie", "Prasowocki", "Miedlorki i pocirocki",
"Świecok", "Mielenie w żarnach", "Pośnik
kocudzki", "Łocepiny", "Herody kocudzkie",
"Jarmark frampolski", „Zapusty”, „Pośnik u Sitorza” a zwłaszcza
"Łostatni rózeniec" (1995 r.) i "Pośnik kocudzki" (1999 r.)
zrealizowane przez TVP Pr.2.
Punktem zwrotnym w historii
„Jarzębiny” okazało się przedstawienie ”Łostatni rózeniec”, które swoją
premierę miało w 1995 i zyskało sobie poczesne miejsce w historii ludowego
teatru obrzędowego. Wtedy zespół rozpoczął współpracę z ośrodkami muzyki In
Crudo, zwłaszcza z warszawskim Stowarzyszeniem "Dom Tańca" (koncerty
w ramach Sceny Korzenie oraz w cyklu Pozwól mi Twe męki śpiewać i Jest
drabina do nieba 1995-2003) a potem także Scholą Teatru „Węgajty”,
gdzie uczestniczył od 1998 w kilku, również międzynarodowych, projektach
teatralno-muzycznych, a młoda kocudzka śpiewaczka Beata Oleszek na wiele lat
stała się również aktorką i śpiewaczką Scholi.
Na Festiwalu Pieśń Naszych Korzeni w
Jarosławiu zespół „Jarzębina” śpiewał w pamiętnym wspólnym koncercie z włoskim
"Micrologusem". Uczestniczył również w cyklach koncertów
wielkopostnych, m.in. w dominikańskim Wielkopostnym Śpiewaniu w Lublinie,
koncertach wielkopostnych Poznańskiego Domu Tańca, czy wrocławskiej Scholi
Gregoriana Silesiensis. Śpiew „Jarzębiny” cenił sobie Henryk Mikołaj Górecki.
Nagrania zespołu znajdują się we wszystkich najważniejszych archiwach,
akademickich, radiowych, w wielu zbiorach prywatnych. Niektóre z nich zostały
opublikowane w antologiach muzyki tradycyjnej – wydawnictw In Crudo (trzy
płyty) i Muzyka Odnaleziona.
Zespół uczestniczył w wielu
audycjach radiowych i telewizyjnych, poświęcone są mu filmy dokumentalne
zrealizowane dla TVP, śpiewaczki potrafiły się odnaleźć również w realizacjach
związanych ze sztuką współczesną (projekt Anny Molskiej „Płaczki”). W 2006
zespół był współorganizatorem Taboru w Kocudzy – tygodniowej letniej szkoły
lubelskiej muzyki tradycyjnej. Wreszcie o „Jarzębinie” powstało kilka prac
licencjackich i magisterskich. Ostatnio „Jarzębina” zdobyła szeroką popularność
piosenką „Ko-ko Euro spoko”, ceniona jest jednak od lat przede
wszystkim za stylowe i pełne wyrazu wykonania repertuaru tradycyjnego, czego
dowodem są częste zaproszenia na festiwale, koncerty solowe, a także, (co
rzadkie w przypadku wiejskich zespołów śpiewaczych) grono wiernych słuchaczy w
całej Polsce. Zespół bardzo aktywnie uczestniczy w życiu społecznym i
kulturalnym swojej wsi, gminy, powiatu oraz regionu. Ogrom tego dorobku jak i
jego, jakość pozwalają mówić o zespole w kategoriach wybitności i traktować go,
jako jednego z najważniejszych ambasadorów tradycyjnej kultury ludowej Roztocza
i Lubelszczyzny.
Skład zespołu:
Irena Krawiec – kierowniczka zespołu
Janina Oleszek
Beata Oleszek
Janina Dyjach
Władysława Dycha
Lucyna Jargiło
Monika Jargiło
Aleksandra Papierzańska
Aleksandra Papierzańska
KONCERTY
Poniżej znajdziecie opisy programów koncertowych, opartych na tradycyjnym repertuarze z naszych okolic i szerzej – lubelszczyzny. Większość koncertów możemy zagrać w dwóch wersjach – a capella bądź z towarzyszeniem instrumentów (tradycyjna kapela ludowa, instrumenty dawne i inne).
KOKO SPOKO
Program 30-40 minutowy, w ramach którego wykonujemy piosenki liryczne i żartobliwe, przyśpiewki, melodie taneczne oraz – według zapotrzebowania – polski hit na EURO, czyli nasze KOKO. Duszy na radość, ciału – na wesołość.
NIE TERAZ, MAMO, WISIENKI SADZĄ
Pieśni liryczne, miłosne i weselne. O wszystkich Jankach, Maniusiach i Kasieńkach tego świata, o miłości ukrytej i jawnej, o wielkim kochaniu, o nadziei, smutku, tęsknocie i szczęściu.
JEST WYSOKA DRABINA
Pieśni wielkopostne, żałobne i pogrzebowe, które od niepamiętnych czasów towarzyszyły ludziom oczekującym na Zmartwychwstanie, a także pomagały przeżywać żałobę, żegnać zmarłych i odprowadzać ich na tamten świat.
GORE GWIAZDA
Kolędy – te znane i mniej znane oraz tradycyjne pastorałki. Świat, w którym opowieści ewangeliczne mieszają się z apokryficznymi i ludowymi podaniami – o narodzinach Jezusa, o wędrówce Matki Boskiej i cudach, które się wówczas działy.
POD TWÓJ PŁASZCZ SIĘ UCIEKAMY
Pieśni maryjne, nie tylko te, które utrzymały się w kościele. Tradycja ludowa ze szczególną, serdeczną atencją odnosi się do matki Jezusa, jako opiekunki słabych, pokrzywdzonych, utrudzonych. Jest więc w tych pieśniach nie tylko nabożna cześć, ale i osobista, emocjonalna opowieść o życiu, cudach i przygodach Najświętszej Panienki.
ŁO MATKO KOCHENO
Pieśni kocudzkie – świeckie i sakralne – w muzycznym opracowaniu Beaty Oleszek (Zespół Jarzębina) i Macieja Kazińskiego (m.in. Festiwal „Pieśń Naszych Korzeni w Jarosławiu, Schola Teatru Węgajty). Śpiewowi towarzyszą takie instrumenty jak suka biłgorajska, fidel, portatyw, gemshorn…
OBRZĘDY
Ostatni różaniec – jeden z niewielu w Polsce wciąż żywych i praktykowanych obrzędów czuwania przy zmarłym to kocudzki ostatni różaniec. Poprzez pieśni zmarły żegna się ze światem, a ci, co zostają, żegnają się z nim i powierzają jego duszę Bogu.
Pośnik – tradycyjny obrzęd wigilijny, od przygotowań po wspólne kolędy i pastorałki.
Oczepiny – obrzęd weselny według starodawnej tradycji z okolic Kocudzy
Bibliografia:
Nagrody:
· 1991-1995: Nagroda - Sejmik Wiejskich Teatrów Wsi Polskiej w Tarnogrodzie
· 1992-2000; Główne nagrody z Międzypowiatowego Przeglądu Kolęd i Pastorałek - Modliborzyce
· 1993: „Gody Opatowskie’. Nagroda główna.
· 1999: Medal od Senatu Rzeczpospolitej Polskiej
· Ogólnopolski Festiwal Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu - trzykrotnie Złota Baszta (2001, 2007, 2011)
· 2002: Międzynarodowy Przegląd Zespołów Regionalnych „Złoty Kłos” Euro-Folklor w Zebrzydowicach i Czeskim Cieszynie – nagroda główna
· 2003: „:”Włościańskie jadło” w Giedlarowej. Nagroda główna
· nagrody w konkursie Duży-Mały OFKiŚL w Kazimierzu z zespołem dziecięcym "Wisienki" wraz z mistrzynią Ireną Krawiec (2003, 2008, 2014)
· 2003: Nagroda im. Oskara Kolberga - "Za zasługi dla kultury ludowej".
· 2005: „Cztery pory roku – Wiosna” w Nowej Dębie. Nagroda główna za widowisko pt: „ Łocepiny ”
· I miejsca - Ogólnopolski Przegląd Kolęd i Grup Kolędniczych - Lublin (2013,1014, 2015)
· 2013: Tydzień Muzyki Chrześcijańskiej „Cecylianka” w Lublinie
· 2015: Przegląd Amatorskiej Twórczości Artystycznej w Stalowej Woli
· Przegląd Kolęd i Pastorałek w Polichnie – I nagroda (2012, 2013,1014, 2015)
· Noworoczny koncert kolęd i pastorałek z chórem i orkiestrą symfoniczną pod batutą Sebastiana Lesiczki - Sokołów Małopolski( 2015)
· I nagroda z OFKiŚL w Kazimierzu (2015)
Dyskografia:
· 1999: Jest drabina do nieba – pieśni na Wielki Post, In Crudo (Różaniec o Najsłodszym Imieniu Jezus – fragment, Zawitaj Krzyżu święty, Witaj Matko uwielbiona, Dobranoc głowo święta)
· 2003/2011: Jest drabina do nieba 2 – pieśni żałobne i za dusze zmarłych, In Crudo (Wierzę w Boga Ojca – z Różańca o Najsłodszym Imieniu Jezus)
· 2007: Ło matko kocheno, 6dB (solowa płyta członkini „Jarzębiny”- Beaty Oleszek)
· 2009: Spod Niebieskiej Góry – muzyka Roztocza, In Crudo (Po boru chodziła, Ty miesiączku, Dołem, dołem słoneczko idzie)
· 2009: Jadąc przez Roztocze, Muzyka Odnaleziona (pastorałka „Przy zielonej łące”)
· 2012: Koko Euro Spoko, Magic Records
· 2012: Z Kocudzy do Betlejem, Universal, 2012, kolędy nagrane z kapelą folkową „Drewutnia”
· 2013: Na wygunie - pieśni z Kocudzy, Konador
· 2015: Łoj dolo moja, dolo, Zespół Jarzębina z Kocudzy i Przyjaciele. Pieśni z regionu janowskiego, Powiat janowski
Filmografia:
- 1996: Pejzaże wsi polskiej – klechdy polskie, reż. J. Ostaszkiewicz, TVP2
- 1996: Łostatni rózeniec, reż. A. Domańska, TVP2
- 1997: udział w programie wielkanocnym TVP2 razem z Henrykiem Mikołajem Góreckim
- 1998: udział w programie "Swojskie klimaty", TVP2
- 1999: Pośnik, reż. D. Gajewski, TVP2
- 2004: Oprawa śpiewu w programie „Polska okey”, TVP2
- 2006: O zwyczajach Bożego Narodzenia we wsi Kocudza, TVP Lublin
- 2007: Laureaci Baszt - Zespół „Jarzębina”, TVP1
- 2006: "Pieśni do Medei" wg. Eurypidesa w reżyserii Daniela Birda prezentowanego m.in. na Konfrontacjach Teatralnych 2006 oraz festiwalach w Leeds, Rydze, Kijowie, Łodzi, Gotenbergu, Erewaniu. Fragment filmowej realizacji spektaklu nakręconego
w kopalni Wieliczka
- 2007: "Świecok kocudzki", w reż. Robert Koluch, Telewizję Miejską Stalowa Wola.
- 2010: Jarzębina i Stanisław Głaz w filmie Gwary Ludowe Gminy Dzwola
- 2010: Matka Teresa od kotów, reż. Paweł Sala (udział w ścieżce dźwiękowej)
- 2011: Płaczki, reż. Anna Molska
- 2013: "Muzyka wielkiej puszczy" koncert Janiny Oleszek i Beaty Oleszek 15.12.2013 w Biłgoraju - film za bilgorajska.pl
- 2014: Inauguracja Roku Kolbergowskiego „Nie masz, ci nie masz nad tę gwiazdeczkę”, PR pr.2
- 2014: „Orszak weselny- Żałobny rapsod”, PR pr. 2
- 2014: Szlakiem Kolberga – Jarzębina z Misią Furtak, TVP Kultura
- 2014: Zakończenie Roku Kolbergowskiego w studio Lutosławskiego w Warszawie -„Orszak weselny- Żałobny rapsod”, PR pr. 2
- 2015: Program telewizyjny z udziałem liderki zespołu Jarzębina Ireny Krawiec „Mam pytanie - TVP Lublin
- 2015: Program o „Euro2012” – Polsat News
- 2015: Co ciekawego u Jarzębiny – PR Lublin
- 2015: „Od Kocudzy do Betlejem”- kolędy i pastorałki w pr.-Sól ziemi – TV
Trwam
· 2016:”Szczęśliwe historie”- TVP Lublin
· 2016: Program” „ Co ciekawego u Jarzębiny” – Telewizja Superstacja - W-wa
Bibliografia:
- gazeta janowska z dnia lipiec-sierpień 2001r „Jak Jarzębina Basztę wyśpiewała”
- informator 36 FKIŚL w Kazimierzu, notka Jana Adamowskiego (2002)
- notatka prasowa pt:”Wędrówki „Jarzębiny”- gazeta janowska maj 2002r./
- teksty i wypowiedzi opublikowano w Twórczości Ludowej nr 4/2002
- notatka prasowa w „Rolniku” pt:”Kocudzkie tradycje”, (2002)
- notatka prasowa w gazecie lokalnej Gazeta janowska z dnia 02.IV.2003r
- notatka prasowa w Gazecie janowskiej z dnia 07.VIII.2003r
- notatka prasowe o zespole z dn.29.XII.2005r. w Dzienniku Wschodnim
- Lubelskie. Polska pieśń i muzyka ludowa. Źródła i materiały. cz. 1. Pieśni i obrzędy doroczne, red. Jerzy Bartmiński, Lublin 2011 (słowa i nuty pieśni Przy zielonyj łące przy ślicnyj dolinie)
- jeden z artykułów komentujących sukces zespołu z piosenką Ko-ko Euro spoko -Olga Święcicka, Jarzębiny są sexy
- obszerna informacja o zespole i fotografie na stronie LGD "Leśny Krąg"
- oficjalna strona zespołu
- Lucjan Cehl, Prawda o Jarzębinie, Scena nr 4/2012
- album powiatu janowskiego (2015)
- notatka prasowa w Gospodyni nr.4/2015
